LESKOVAC – Na današnji dan pre 17 godina umro je čovek izuzetnog uma i blistavog pera, protojerej stavrofor Dragutin M. Đorđević, koji je obeležio svojom grandioznom, nezaobilaznom figurom leskovačku kulturu i istoriju, srpsku etnolološku nauku, folkloristiku i antropologiju skoro kroz čitav XX vek.

Živeo je sa narodom, radio sa narodom i narod ga je zato cenio i voleo.

O Dragutinovim precima malo se zna. Porodica Đorđević vodi poreklo iz brdovitog malog mesta Rusce koje se nalazi na granici Vranjske kotline i Pčinje, a u to vreme je bilo pogranično mesto sa Bugarskom. Interesantan je podatak da je granica sa Bugarskom prolazila kroz crkvu i delila selo i crkvu na dva dela.

Za srpski i bugarski deo sela činodejstvovao je zajednički pravoslavni sveštenik. Pretpostavlja se da je rodonačelnik porodice Đorđević, Đorđe živeo u srpskom delu sela. Podaci o Đorđevoj porodici su nepoznati sve do jednog od njegovih potomaka Stojmena. Ne zna se ko je od Đorđevih potomaka prvi došao u Vranje, ali se zna da je Stojmen živeo u Vranju. Bio je oženjen Ružom – domaćicom, a Stojmen je bio sejmen – graničar na srpsko – turskoj granici kod Ristovca. Stojmen je imao petoro dece – četiri sina i jednu kći: Milana (1881 – 1923), Nataliju, Stojana i dva sina čija imena ne znamo. Za nas je od značaja njegov sin Milan koji iz Vranja odlazi sa bratom u Smederevo da izučava pekarski zanat. U Smederevu se u Dunavu udavio njegov brat čije ime ne znamo. Drugi brat čije ime takođe ne znamo umro je veoma mlad. Izučivši pekarski zanat Milan iz Smedereva odlazi u Leskovac. U Leskovcu se oženio Julkom i dobio dva sina i tri kćeri: Radmilu (1905 – 1923), Dragutina (1907 – 1999), Ljubicu(1908 – 1989), Kostadinku (umrla sa 5,6 godina) i Todora (1917 – 2006).

Dragutin M. Đorđević je rođen 31. januara 1907. godine u Leskovcu. Kuća u kojoj se rodio je bila na mestu današnje Narodne biblioteke. Milan je prvi u gradu na Veternici doneo „peštansku maju“ i njome zamenio kvasac iz turskog vremena, koji su upotrebljavali leskovački pekari. Umro je 1923. godine, u 42. godini života. Njegova majka Julka imala je 35. godina kada mu je otac umro. Kako bi izdržavala svoju decu ona je počela da čuva đake sa sela koja su se školovala u Leskovcu i od njihove hrane hranila njih i svoju decu.
Osnovnu školu i četiri razreda Gimanazije završio je u Leskovcu, a 1923. upisao je bogosloviju u Bitolju. Iz Bitolja se vraća u Leskovac 1928. godine i najpre se zapošljava u opštini kao pisar što je skoro nepoznati podatak. U Leskovcu se ženi Nadeždom (devojačko Milenković) sa kojom je imao četiri sina: Milana (11. oktobar 1929. – 1970), Zorana (28. jul 1931.- 2010. ), Predraga (6. / 7. jul 1935. – 2009) i Vojina (13. decembar 1939. – 2013.).

Za sveštenika je rukopoložen 1930. godine i dobija parohiju Crkovničku sa sedištem u Donjoj Lokošnici. Pošto tamo nije bilo crkve služio je u manastiru Svete Bogorodice, u prevojima Babičke gore, koji pripada Jašunjskim manastirima. U to vreme je napisao rad „Crkva babička Sveta Trojica“.
Ta crkva pripala je Niškoj eparhiji, a novi vladika Jovan Ilić je tražio da ga vidi i postavi u novu parohiju, upražnjenu – Turekovačku. Premeštaj za Turekovac je usledio 1936. godine, a 1940. godine je napisao povodom devedesetpetogodišnjice Turekovačke crkve brošuru „Crkva Turekovačka sabor svetih Apostola 1845 – 1940“.

U Turekovcu je proveo 44,5 godina, a penzionisan je 1980. godine u Leskovcu. Postao je protojerej, a potom i stavrofor što je najveći čin za sveštenika u Srpskoj crkvi. Živeo je u Leskovcu u ulici Partizanska broj 3.
Dragutin M. Đorđević je umro 12. maja 1999. godine u 93. godini života na praznik svetog Jeremije, za vreme podmuklog bombardovanja Srbije od NATO alijanse. Sahrana je bila skromna i dostojanstvena baš kao i celi život prote Dragutina M. Đorđevića. Na četrdesetodnevnom parastosu prisustvovao je tadašnji vladika niški Irinej, sada patrijarh Srpski.

Prota Dragutin je služio podjednako verno i uspešno i svom svešteničkom pozivu i nauci koja je njegova druga velika ljubav. O svojim knjigama je rekao: „Šta sam ja dao i napisao, to sam uzeo od naroda, i sad mu vraćam to, sve onako u toj formi, kako sam ga ja zapazio, kako je konzervisano u mojim knjigama i to će trajati valjda mnogo posle moje smrti i biće dobro za narod, jer sam sve voleo što je narodno.“
Kruna njegovog rada su četiri knjige koje se izdvajaju i po obimu i po vrednosti. Srpska akademija nauka i umetnosti izdala je njegove tri monumentelne knjige u redakciji Nade Milošević-Đorđević: „Život i običaji naroda u Leskovačkoj Moravi“ (1958. godine), „Srpske narodne pripovetke i predanja iz leskovačke oblasti“ (1988. godine) i „Narodne pesme iz leskovačke oblacti“ (1990. godine). Četvrtu knjigu mu je izdao Narodni muzej u Leskovcu kao monografiju: „Život i običaji narodni u leskovačkom kraju“ (1985. godine). Bio je i cenjeni saradnik Narodnog muzeja u Leskovcu.

Prota Dragutin M. Đorđević je napisao 2260. stranica tekstova – tangentno, 430 numera u bibliografiji, sakupio 500 narodnih priča i predanja,700 pesama, lirskih, epskih, šaljivih… Za ovu priliku nemoguće je navesti sve njegove bibliografske radove, ali ćemo izdvojiti neke njegove značajnije priloge po hronološkom izdanju:
• Ličnosti narodnog ustanka u partizanskim pesmama leskovačkog kraja, Rad osmog kongresa SFJ u Titovom Užicu, 1961.
• Hajduci Miljko Bojkin iz Razgojne i Belota iz Crkovnice, Leskovački zbornik I, Leskovac, 1961.
• Rad pravoslavnih sveštenika na etnologiji i folkloristici, Pravoslavna misao, Beograd, 1961.
• Uloga žene u nekim prolećnim običajima u Leskovačkoj Moravi, Zbornik SFJ, Sarajevo, 1963.
• Prilozi za antropoeografsko ispitivanje leskovačke kotline, Leskovački zbornik, Leskovac, 1963.
• Nikola Skobaljić u istoriji i narodnom predanju, Zbornik SFJ, Ohrid, 1964.
• Pevač Živka Blagojević, Leskovački zbornik, Leskovac, 1965.
• Primeri narodnog stvaralaštva, Leskovački zbornik, Leskovac, 1966.
• Spomenica proslave 120 – godišnjice crkve Turekovačke, Leskovac, 1967.
• Običaji, obredne i druge narodne pesme i zdravice, Leskovački zbornik, Leskovac, 1968.
• Basma u narodnoj terapiji, Arhiv za istoriju zdravstvene kulture Srbije, Beograd, 1973.
• Tradicionalni narodni sabori i neke promene u posleratnom periodu, Zbornik etnologa, Novi Pazar, 1978.
• O narodnim leskovačkim pesmama, Naše stvaranje, Leskovac, 1987.
• Odžaklija – sveti dom, crkva roždestvo presvete Bogorodice, Leskovac, 2003. (posthumno izdanje)

Sva ova dela ocenjena su kao značajna iz oblasti etnološke literature, ne samo kod nas, već i u čitavom svetu. Bio je član Folklorista Jugoslavije, Etnološkog društva Jugoslavije, Međunarodnog društva antropologa i etnologa, Društva za izučavanje zdravstvene kulture u Jugoslaviji, Istorijskog društva Leskovca, redakcije Leskovačkog zbornika, kao i jedan od njegovih osnivača i saradnika od prvog broja 1960. godine.
Bio je učesnik na međunarodnim simpozijumima, kongresima folklorista u Parizu (1960. godine), Moskvi (1964. godine), Ankari, Trnovu, Ohridu, Dojranu. Njegovi radovi saopštavani na skupovima ljudi od nauke uvek su nailazili na pažnju i priznanja. Za svoj rad Dragutin M. Đorđević je više puta odlikovan i nagrađivan. Davne 1967. godine među prvim radnicima u kulturi je dobio Oktobarsku nagradu grada Leskovca. Nosilac je i Vukove nagrade, kao i nadimka „Moravski Vuk Karadžić“, s pravom i zasluženo.
Iza prote Dragutina M. Đorđevića ostalo je mnogo neobjavljenih rukopisa od neprocenjive istorijske i kulturne vrednosti. Posebno je imao dve želje, da napiše radove o crkvama i crkvštima leskovačkog kraja i o sveštenicima, nastavljačima Vukovog rada na sakupljanju narodnih umotvorina i opisivanju narodnog života. Smrt ga je omela u tome.

master istoričar Milan Ž. Trajković, praunuk Dragutina M. Đorđevića