Da nije Koridora 10 verovatno ne bismo pouzdano znali da su pre oko 100.000 godina našom zemljom šetali neandertalci. Naime, prilikom izgradnje dela puta Niš–Dimitrovgrad 2002. otkrivene su pećine za koje su stručnjaci pretpostavili da mogu biti važna arheološka nalazišta. I bili su u pravu.

Petnaest godina kasnije srpsko-kanadski tim naučnika pronašao je, a nedavno o tome obavestio i javnost, pouzdan dokaz da su u vreme ledenog doba na našoj teritoriji živeli neandertalci. Taj dokaz je jedan zub, i to kutnjak, koji je naučnicima uspeo da „kaže” da je reč o detetu.

Po svemu sudeći, saznanjima nije kraj, jer se iz instituta „Maks Plank” u Jemenu čekaju rezultati analize DNK

“Zub, star oko 102.000 godina, pronašli smo u pećini Pešturina u Jelašničkoj klisuri, kao i fosilne ostatke brojnih životinja poput mamuta, konja, nosoroga, bizona… Otkrili smo i razne alatke, kao i jednu kost na kojoj su urezane paralelne linije. To nam govori da je kod neandertalaca bilo razvijeno simboličko mišljenje”, objašnjava za „Politiku” arheolog prof. dr Dušan Mihailović s Filozofskog fakulteta u Beogradu.

Ko su zapravo bili neandertalci? Iako su za njih vezane predrasude o glupacima iz pećina s toljagama u rukama, stručnjaci ispravljaju nepravdu. Dok nas upoznaju s ovim pračovekom, insistiraju na činjenicama da su neandertalci imali svoju kulturu, da su se prvi sahranjivali i navode da njihovi geni imaju značajnu ulogu, recimo, u imunom sistemu modernog čoveka.

Pre oko 200.000 do 44.000 godina naseljavali su celu Evropu, a najbrojniji su bili pre 130.000–70.000 godina. U to vreme neandertalci su bili na čitavom Balkanu, a što se našeg podneblja tiče najbogatiji ostaci prikupljeni su upravo u pećini Pešturina. Na mnogim životinjskim kostima naučnici su uočili tragove alatki i zuba hijena, na osnovu čega su pretpostavili da su neandertalci i hijene naizmenično posećivali pećinu i lovili životinje na izvoru koji je isticao iz same pećine.

Prema rečima našeg sagovornika, neandertalci su izuzetni lovci, a glavno oružje su im bila koplja u koja su usađeni takozvani levaloa šiljci.

Mihailović ističe da je u pećinama u okolini Niša, na potesu od oko 10 kilometara, sačuvana istorija Evrope. Tako su, recimo, u Velikoj Balanici otkriveni ostaci faune i ognjišta iz srednjeg paleolita, dok je u Maloj Balanici nađena vilica fosilnog čoveka.

“Uspeli smo da utvrdimo da je reč o vilici staroj oko pola miliona godina i da spada među najstarije ostatke ljudskih predaka u Evropi. Zaključili smo da pripada vrsti hajdelbergezis i da, za razliku od zapadnoevropskih, naš fosil ne sadrži neandertalske elemente. Ta činjenica nam svedoči da u hladnim periodima Balkan nije bio izolovan od ostatka Evroazije, kao što je to bio slučaj sa zapadnom Evropom. Uz to, otkriveni su i ostaci kulture koji ukazuju na povezanost sa Istokom. U najdubljim slojevima Male i Velike Balanice, nataloženim pre 200.000 do 500.000 godina, nađeni su kvarcni predmeti veoma slični nalazima sa lokaliteta u srednjoj i istočnoj Evropi i u srednjoj Aziji”, navodi Mihailović.

Ova arheološka nalazišta svedoče o kulturi i načinu života ljudskih predaka od pre 500.000 do pre 10.000 godina. Velika i Mala Balanica sadrže ostatke stare i do pola miliona godina, Pešturina otkriva da je bila naseljavana pre 100.000 godina, a da su u pećinama u Sićevačkoj i Jelašničkoj klisuri ljudi boravili pre 20.000 godina, i to u vreme kad je ledeno doba bilo na vrhuncu.