Tokom kampanje 2021. godine međunarodna ekipa arheologa, među kojima i leskovački, su na lokalitetu Svinjarička čuka u opštini Lebane, zapravo, na lokaciji koja se nalazi u podnožju Justinijane Prime (Caričin grad) iz 5. i 6. veka nove ere, pronašli ostatke više objekata podignutih između 6000. i 5600. godina pre naše ere, kao i još bogatije nalazište iz perioda između 15. i 13. veka pre naše ere.

Tokom 2021. godine, oktirveno je na toj lokaciji više objekata koji pripadaju starčevačkom horizontu ranog neolita. Objekat za koji stručnjaci smatraju da je stariji karakterišu ostaci kamenih blokova za koje se pretpostavlja da su stajali u vezi sa nadzemnom drvenom konstrukcijom objekta, odnosno nosećim stubovima. Sudeći prema nalazima gorelog lepa i pleteri, nadzemni deo objekta je bio izrađen od čvrste građe.

Pored mogućih ostataka peći i podova, unutrašnji deo objekta sadržao je i veliku količinu arheološkog materijala karakterističnog za starčevački horizont, poput keramičkih posuda, kamenih alatki i figurina.

Ostali objekti otkriveni prilikom ovogodišnjih istraživanja ukazuju i na jednu mlađu fazu starčevačkog horizonta, ukazujući na dugotrajno naseljavanje ove rečne terase tokom neolitskog perioda, između 6000. i 5600. godina pre naše ere. Mlađi objekti okarakterisani su lakom građom u tehnici pleteri i lepa, jamama i nalazima koji se mogu dovesti u vezu sa pripremanjem hrane.

Novodobijeni podaci doprinose boljem razumevanju procesa neolitizacije u ovoj regiji i pružaju odogovore na pitanje pojave zemljoradnje i prvih sedentarnih zajednica pre oko 8000/7500 godina.

Ovi podaci će biti interpretirani u kontekstu Balkanskog poluostrva, odnosno glavnog komunikacionog pravca koji je spajao Egeju i Balkan, tzv. Moravskovardarskog koridora.

Rezultati istraživanja mogli bi da doprinesu hipotezi da centralni Balkan i Srbija predstavljaju ključne regije za razumevanje širenja neolitskog načina života (zemljoradnja i sedentarizam) u Evorpu.

Značaj i povezanost Leskovačke regije u prošlosti prati se i u mlađim periodima praistorije, o čemu nam svedoče tragovi naseljavanja na lokalitetu tokom poznog bronzanog doba, odnosno ostaci kuće koji su otkriveni tokom ovogodišnje kampanje.

Stambeni objekat o kome je reč opredeljen je u period između 15. i 13. veka pre naše ere, dok ga keramički nalazi opredeljuju u brnjičku kulturu. Kuća je relativno dobro očuvana, i predstavlja prvi istraženi objekat ovog tipa u regiji, a koji je detektovan geofizičkim snimanjima još 2017. godine.

Pojedini bronzani, kameni i keramički nalazi, koji stoje u vezi sa kućom, ukazuju na aktivnosti poput proizvodnje tekstila i pripremanje hrane, dok ostaci karakterističnih arhitektonskih elemenata ukazuju na moguće ukrašavanje zidova kuće i postojanje kamene substrukcije.

O PROJEKTU

Projekat Pusta reka (Pusta Reka Research Collaboration) инициран је 2017. године између Аустријске академије наука (Барбара Хорејш) и Археолошког института у Београду (Александар Булатовић). Регионални фокус пројекта представља Лесковачки басен који покрива површину од приближно 1600 km2, и чије се прво насељавање повезује са неолитским периодом пре око 8000 година.

Zajednička istraživanja finansirana su od strane Austrijskog naučnog fonds (FWF project NEOTECH no. P32096-G25), i Inovacionog fonda Austrijske akademije nauka, koji pokrivaju troškove tekućih iskopavanja i pratećih analiza.