LESKOVAC –  Na danšnji dan pre 107 godina rodio se čovek izuzetnog uma i blistavog pera, protojerej stavrofor Dragutin M. Đorđević.

Svojom grandioznom, nezaobilaznom figurom obeležio je leskovačku kulturu i istoriju, srpsku etnolološku nauku, folkloristiku i antropologiju skoro kroz čitav XX vek.

Malo je ljudi, ne samo kod nas nego i u svetu, koji su mogli da jedan celi vek osluškuju i beleže ritam narodnog pulsa i penušavo životno vrelo kao što je to mogao prota Gute, kako su ga iz milošte svi zvali. Živeo je sa narodom, radio sa narodom i narod ga je zato cenio i voleo.

Dragutin M. Đorđević je rođen 31. januara 1907. godine u Leskovcu. Osnovnu školu i četiri razreda Gimnazije završio je u Leskovcu, a 1923. upisao je bogosloviju u Bitolju. U Bitolju je aklamacijom izabran za predsednika đačke družine „Bratstvo“, a sarađivao je i u gimnazijskom listu „Glas omladine s juga“.

Pisao je pesme koje su se štampale u preduzeću u Sarajevu, a uređivali su ih Damjan Nikolić i Vladimir Tmuša (književnik). Oni su izdavali „Pesme budućih I“, „Pesme budućih II“ i „Pesme novih III“. U svim tim zbirkama je učestovao i Dragutin, a u zbirci „Pesme novih III“ za koji je raspisan konkurs i bila velika konkurencija ulaze četiri Dragutinove pesme.

Iz Bitolja se vraća u Leskovac 1928. godine i najpre se zapošljava u opštini kao pisar što je skoro nepoznati podatak. U Leskovcu se ženi Nadeždom (devojačko Milenković) sa kojom je imao četiri sina: Milana (11. oktobar 1929. – 1970), Zorana (28. jul 1931. – 2010.), Predraga (6. / 7. jul 1935. – 2009) i Vojina (13. decembar 1939. – 2013.).
1930. godine je rukopoložen za sveštenika i dobija parohiju Crkovničku sa sedištem u Donjoj Lokošnici. Pošto tamo nije bilo crkve služio je u manastiru Svete Bogorodice, u prevojima Babičke gore, koji pripada Jašunjskim manastirima.

Prota Gute je u svojim istraživanjima nailazio na vračare koje su znale da baju od raznih bolesti, a po protinom kazivanju najbolja kazivačica basmi u Donjoj Lokošnici je bila Stana Jovanović. U to vreme je napisao rad „Crkva babička Sveta Trojica“.
Ta crkva pripala je Niškoj eparhiji, a novi vladika Jovan Ilić je tražio da ga vidi i postavi u novu parohiju, upražnjenu – Turekovačku.

1936. godine je usledio premeštaj za Turekovac, a 1940. godine je napisao povodom devedesetpetogodišnjice Turekovačke crkve brošuru „Crkva Turekovačka sabor svetih Apostola 1845 – 1940“. Ova brošura je došla do ruku profesora doktora etnologa Milenka S. Filipovića. Pročitavši je, profesor mu se obratio pismom i predložio mu da se opredeli za etnologiju. Dragutin M. Đorđević je prihvatio profesorovu sugestiju, i, pored svog svešteničkog poziva počinje sakupljanje i istraživanje materijala za svoja buduća kapitalna dela. U Turekovcu je proveo 44,5 godina, a penzionisan je 1980. godine u Leskovcu. Postao je protojerej, a potom i stavrofor što je najveći čin za sveštenika u Srpskoj crkvi. Živeo je u Leskovcu u ulici Partizanska broj 3.

Dragutin M. Đorđević je umro 12. maja 1999. godine u 93. godini života na praznik svetog Jeremije, za vreme podmuklog bombardovanja Srbije od NATO alijanse. Sahrana je bila skromna i dostojanstvena baš kao i celi život prote Dragutina M. Đorđevića.

Na četrdesetodnevnom parastosu prisustvovao je tadašnji vladika niški Irinej, sada patrijarh Srpski.

Njegov život i rad su išli u dva pravca, jedan sveštenički, za njega važniji, i drugi naučni. Išao je putem crkve i putem nauke. Prota Dragutin je služio podjednako verno i uspešno i svom svešteničkom pozivu i nauci koja je njegova druga velika ljubav. Kao sveštenik je smatrao da treba spašavati narodno blago, narodnu tradiciju, sve što je vezano za narodni život. Još je patrijarh German rekao: „Narodni običaji su drugo jevanđelje“.

Jedan od njegovih najranijih radova koje je napisao o narodnom životu u našem kraju odnosi se na koledare, koje je gledao u selu Brzi, nadomak Vučja. Branka Petrovića i njegovu družinu zajedno sa Pertaćanima smatrao je najboljim koledarima u Srbiji.

Kruna njegovog rada su četiri knjige koje se izdvajaju i po obimu i po vrednosti. Srpska akademija nauka i umetnosti izdala je njegove tri monumentelne knjige u redakciji Nade Milošević – Đorđević: „Život i običaji naroda u Leskovačkoj Moravi“ (1958. godine), „Srpske narodne pripovetke i predanja iz leskovačke oblasti“ (1988. godine) i „Narodne pesme iz leskovačke oblacti“ (1990. godine). Četvrtu knjigu mu je izdao Narodni muzej u Leskovcu kao monografiju: „Život i običaji narodni u leskovačkom kraju“ (1985. godine). Bio je i cenjeni saradnik Narodnog muzeja u Leskovcu.

Sva ova dela ocenjena su kao značajna iz oblasti etnološke literature, ne samo kod nas, već i u čitavom svetu. Bio je član Folklorista Jugoslavije, Etnološkog društva Jugoslavije, Međunarodnog društva antropologa i etnologa, Društva za izučavanje zdravstvene kulture u Jugoslaviji, Istorijskog društva Leskovca, redakcije Leskovačkog zbornika, kao i jedan od njegovih osnivača i saradnika od prvog broja 1960. godine.

Bio je učesnik na međunarodnim simpozijumima, kongresima folklorista u Parizu (1960. godine), Moskvi (1964. godine), Ankari, Trnovu, Ohridu , Dojranu. Njegovi radovi saopštavani na skupovima ljudi od nauke uvek su nailazili na pažnju i priznanja. O njegovom radu su pisali Borivoje Drobnjaković, Dušan Nedeljković, Petar Vlahović, Momčilo Zlatanović, Nada Milošević – Đorđević, s njim su prisne veze održavali svi poznatiji znalci našeg folklora i narodnog stvaralštva u celini kao Vladan Nedić, Tvrtko Čubelić, Božidar Kovačević, Živomir Mladenović, a o njegovom radu su s poštovanjem govorili akademici Miroslav Pantić, Miloš Macura, Vladimir Stojančević.

Za svoj rad Dragutin M. Đorđević je više puta odlikovan i nagrađivan. Davne 1967. godine među prvim radnicima u kulturi je dobio Oktobarsku nagradu grada Leskovca. Zajedno sa svojim bratom Tošom Stojmenovićem je oformio biblioteku u Sabornom hramu u Leskovcu. Nosilac je i Vukove nagrade, kao i nadimka „Moravski Vuk Karadžić“, s pravom i zasluženo.

Iza prote Dragutina M. Đorđevića ostalo je mnogo neobjavljenih rukopisa od neprocenjive istorijske i kulturne vrednosti. Posebno je imao dve želje, da napiše radove o crkvama i crkvštima leskovačkog kraja i o sveštenicima, nastavljačima Vukovog rada na sakupljanju narodnih umotvorina i opisivanju narodnog života. Smrt ga je omela u tome.
Time su se ostvarile reči iz Marinkovog jevanđelja koje je prota Dragutin M. Đorđević često ponavljao:„Spiši i pospješi mnogo grešnaa ruko dobra i slatka slovesa dondeže ne naidet samrtni konac.“

Danas, kada više nije među nama, sasvim sigurno se može reći da deda Gute nije uzalud živeo, da mu se trud isplatio i da je od života dosta „zacrpao“. Na svemu što je učinio za Leskovčane i ovaj kraj, a uradio je mnogo, veliko mu hvala!

Milan Ž. Trajković
dipl. istoričar