Žene iz osetljivih grupa koje se nakon odlaska u inostranstvo vraćaju u Srbiju teže dolaze do zaposlenja od muškaraca, što je uz nešto niži stepen obrazovanja prvenstveno posledica njihovog lošeg položaja u domaćinstvu – opterećenosti kućnim obavezama, čuvanjem dece i brigom o starim i bolesnim članovima.

Žene povratnice se suočavaju i sa brojnim porodičnim, socijalnim i institucionalnim vidovima diskriminacije koji dodatno otežavaju njihov položaj, pokazuje istraživanje  „Društveno ekonomski položaj i reintegracija povratnika po Sporazumu o readmisiji u Srbiji u 2021″,.

Najveći broj srpskih državljana koji odluče da privremeno ili trajno napuste zemlju, odlazi u Nemačku, gde prema podacima iz 2020. godine, boravi 242.620 naših državljana, od čega su gotovo polovina žene (49,4 odsto).

Glavni razlozi zbog kojih žene napuštaju matičnu zemlju gotovo su isti kao kod muškaraca – potraga za većom platom i boljim uslovima rada, pristup kvalitetnijem zdravstvenom i socijalnom osiguranju, sticanje boljeg obrazovanja. Međutim, kod žena postoje i specifični razlozi za migracije, vezani za rodnu nejednakost, što je pokušaj pomeranja od tradicionalnih ženskih uloga, rodno određenog tržišta rada, neretko i od rodno zasnovanog nasilja.

Istraživanje Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD) pokazuje da srpske migrantikinje u zemljama koje su članice OECD-a poseduju viši nivo obrazovanja i kvalifikacija u poređenju sa muškarcima koji su emigrirali. One se najčešće se bave poslovima čišćenja i ispomoći u domaćinstvima, negom dece i starijih lica, rade u prodajnom sektoru, zatim kao medicinske tehničarke.

Međutim, povratnice, pogotovo iz osetljivih grupa, imaju niži nivo obrazovanja nego povratnici, te se žene koje se vaćaju u matičnu zemlju suočavaju sa većim poteškoćama od muškaraca pri pronalaženju posla, prilagođavanju porodičnom životu, socijalnoj integraciji, pokazuje istraživanje „Društveno ekonomski položaj i reintegracija povratnika po Sporazumu o readmisiji u Srbiji u 2021″, sprovedeno u okviru globalnog programa Nemačke razvojne saradnje „Migracije za razvoj (PME)“.

Istraživanje pokazuje da, dok su procenti neaktivnih i nezaposlenih bili slični kod žena i muškaraca pre odlaska u inostranstvo (87% kod žena i 81% kod muškaraca) i isti tokom boravka u inostranstvu (88%), nakon povratka muškarci su češće nalazili posao – kod njih je učešće neaktivnih i nezaposlenih opalo na 70%, a kod žena na 82%.

“Značajan deo ovog jaza pripisujemo položaju žena u domaćinstvu, njihovoj opterećenosti kućnim obavezama i čuvanjem dece. Ovaj nalaz je potkrepljen podatkom da u anketi žene znatno ređe nego muškarci tvrde da je uzrok zbog kojeg deca uzrasta 3 do 14 godina ne pohađaju vrtić i školu to što treba da pomažu u kući ili da zarađuju za kuću. Dakle, nije volja ovih žena da mala deca ostaju kod kuće, nego su to ili odluke muževa i patrijarhalni kulturni obrazac, ili pak nedostatak novca i nemogućnost da se upišu za vrtić”, navedeno je u zaključcima istraživanja.

Svedočanstva žena povratnica pokazuju da njihov položaj dodatno otežavaju brojne diskriminacije u institucionalnom okruženju, zajednici i porodici. Institucije ih, kako najčešće navode, diskriminišu prilikom ostvarivanja prava na socijalnu pomoć i dečiji dodatak. Pojedine žene su istakle da su im, kada su želele da se prijave za socijalnu pomoć, predstavnici lokalnih nadležnih institucija govorili da bi im u tom slučaju deca bila svrstana u ugroženu kategoriju i automatski oduzeta.

Kako ističe Marija Bogdanović iz GIZ, vođa globalnih programa Migracije i razvoj (PME) i Migracije i dijaspora (PMD), zbog svega navedenog se kroz ove programe Nemačke razvojne saradnje sprovodi niz mera kojima se doprinosi boljem položaju migrantkinja.

“Pored direktnog rada sa ugroženim kategorijama, u koje spadaju i žene, a koji im omogućava podršku pri zapošljavanju, pravno savetovanje, psiho-socijalnu podršku, prekvalifikaciju, GIZ u saradnji sa partnerima – Ministarstvom za rad, zapošljavanje, socijalna i boračka pitanja, Nacionalnom službom za zapošljavanje, i Komesarijatom za izbeglice i migracije – radi na jačanju lokalnih politika i donošenju mera za njihov održiv povratak u Srbiju”, zaključuje Bogdanović.