Iako istoričari tvrde da je teritorija opštine Medveđe i njeno selo Gazdare naseljeno Srbima pravoslavne vere tek karjem prošloga veka graničarima iz Crne gore, najnovija saznanja leskovački areheolozi pouzdano upućuju na činjenicu das u na tom prostoru živeli pravoslavci još u 13. veku.
Naime, u Gazdaru je u toku obnova Srkve Sveti Pnatelejmon, u literature poznata kao Sveta Petka. Podfugnuta je pre 100 godina na temeljenima stare crkve, podignute u drugoj polovini 15. veka, a grobovi I nakit koji je pronađen ukazuju da je ta crkva verovatno opet obnovljena na temeljima stare iz 13. Veka.
Crkva Sv. Pantelejmona u selu Gazdare, opština Medveđa, (u literaturi poznata kao crkva Sv. Petke) nalazi se sa desne strane puta koji vodi za rudnik Lece, na manjem uzvišenju. Podignuta je sredinom 20. veka na mestu starije građevine što je potvrđeno sondažnim iskopavanjima 1971. godine.
Iz 15. veka datira nadgrobna ploča koja se čuva u lapidarijumu Narodnog muzeja u Leskovcu, sa ćiriličnim natpisom. Iz natpisa se saznaje da je ploča posvećena dijaku Radivoju Ratkovu, čiji je brat pop Luka obnovio, ili iznova podigao crkvu u selu Gazdaru u 15. veku.
Pretpostavljeno je, da je na mestu sadašnje crkve postojala starija crkva obnovljena ili iznova podignuta u 15.veku. Oko crkve prostirala se nekropola.
Arheolozi Narodnog muzeja u Leskovcu Smilja Jović i Julijana Pešić, u saradnji sa stručnjacima Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Niša, su 2002. godine na prostoru oko crkve istražili 81 grob u dva horizonta sahranjivanja. Po izgledu grobova, položaju i orijentaciji skeleta i na osnovu priloga, nekropola je datovana u period od 13. do 15. veka.
Novac Jakova, vlastelina Vuka Brankovića, pronađen u jednom grobu, preciznije datuje mlađi horizont sahranjivanja u 80. godine 14. veka i pripada srpskom srednjem veku.
Zbog izgradnje nove crkve obnovljena su arheološka iskopavanja 23. aprila ove godine koja su još u toku, a iskopavanja sprovode stručnjaci Narodnog muzeja iz Leskovca. Otkriveno je, za sada, 12 grobova sa skeletnim pokojnicima.
Jedan dvojni grob, gde su, najverovatnije sahranjeni muž i žena, izdvaja se po bogatstvu nalaza. Pronađeno je, na ženskom skeletu, osam tordiranih narukvica sa otvorenim krajevima, izrađenih od bronze, jedno celo i dva fragmetovana dugmeta, dva bronzana prstena sa navojima i naušnica. Naušnica, u obliku alke, izrađena je od bronze, sa srebrnom jagodicom i perlicama.
Pored ovih nalaza interesantan je i fragment trbuha lonca sa ornamentom dvostruke valovnice, kao i fragment trbuha zdele gleđosane u žutoj i zelenoj boji sa plastičnim ornamentom, ističe Smilja Jović, viši kustos arheolog i rukovodilac iskopavanja.
Svi ovi nalazi potvrđuju ranije datovanje u srpski srednji vek. Verovatno je na području sela Gazdara postojalo neko veće naselje koje je gravitiralo ka rudniku Lece budući da je eksploatisan još od praistorije, pa i u srednjem veku.
Pratite JuGmedia portal na društvenim mrežama Facebook, Instagram, TikTok i X (Twitter)!
Budite uvek u toku dešavanja!