Arheološka istraživanja na Velikoj humskoj čuki donela su otkriće ostave bronzanog nakita. Velika humska čuka predstavlja izuzetno važan praistorijski lokalitet na Balkanu. Arheolozi su i ove godine nastavili sa iskopavanjima na lokalitetu Velika humska čuka kod Niša.

„Ova sezona iskopavanja bila je usmerena na istraživanju stambenog objekta iz perioda ranog eneolita (bakarno doba). Odnosno iz sredine 5. milenijuma pre naše ere“, rekao je Ognjen Mladenović, doktorand i jedan od članova ekipe na lokalitetu.

Istraživanje ovog stambenog objekta arheolozi su započeli 2021. godine, na osnovu rezultata geofizičkih snimanja čitavog lokaliteta koja su sprovedena tokom 2020. godine. Na osnovu pomenutih snimanja, ali i prethodnih istraživanja, otvorena je površina od 60m2.

Registrovani su brojni ostaci ljudskog naseljavanja na lokalitetu, od ranog eneolita, svih faza bronzanog i gvozdenog doba, i pozne antike.

„Velika humska čuka bila je u kontinuitetu naseljena gotovo pet milenijuma, što je samo po sebi čini jednim od najznačajnijih praistorijskih lokaliteta na Balkanu“.

„Brojni nalazi iz perioda ranog, srednjeg i poznog bronzanog doba, kao i starijeg gvozdenog doba, još jednom su pokazali da je Velika humska čuka oduvek predstavljala atraktivnu i povoljnu lokaciju za naseljavanje“, istakao je Ognjen.

Stambeni objekat iz bakarnog doba

Ispod slojeva bronzanog i gvozdenog doba, ležali su dobro sačuvani ostaci ranoeneolitskog stambenog objekta. U pitanju je pravougaona građevina, dimenzija 5 x 3,5 m. Ona je bila podignuta direktno na steni, odnosno na prvobitnoj podlozi lokaliteta.

„Svojim gabaritima i orijentacijom, ovaj objekat u potpunosti odgovara ranije istraženim objektima iz perioda ranog eneolita. Izgrađen je u tehnici pletera i lepa, sa dobro očuvanom podnicom. Sudeći prema stratigrafiji i dobijenim apsolutnim datumima, građevina je bila obnavaljna u više faza postojanja objekta. U centralnom delu objekta registrovani su ostaci jama za noseće stubove krovne konstrukcije, kao i ostaci kalote peći“.

Zanimljivo otkriće na lokalitetu

Najveće iznenađenje ovogodišnjih istraživanja predstavlja nalaz ostave bronzanog nakita iz poznog bronzanog doba. Ukopani u ruševine zidova ranoeneolitske kuće, pažljivo pohranjeni na jednom mestu, nalazila su se 22 bronzana predmeta. Pored bronzane igle i trake sačinjene od bronzanog lima, u ostavi se nalazilo 10 spiralnih bronzanih privezaka, i isto toliko bronzanih salteleona. Svi oni zajedno predstavljaju deo kompozitne ogrlice.

Ovaj izuzetan nalaz još jednom u fokus stavlja pitanje porekla i distribucije ove vrste nalaza na teritoriji Balkana. Odgovor na poreklo ovih metalnih nalaza mogu da daju fizičke i hemijske analize koje će biti realizovane u narednom periodu u okviru projekta FLOW.

Arheološka istraživanja na lokalitetu Velika humska čuka danas realizuju Arheološki institut u Beogradu i Narodni muzej u Nišu. Rukovodilac istraživanja je dr Aleksandar Bulatović, naučni savetnik sa Arheološkog instituta u Beogradu.

Arheološki lokalitet Velika humska čuka

Lokalitet Velika humska čuka leži na dominantnom uzvišenju u selu Hum nedaleko od Niša, na nadmorskoj visini od preko 450 m. Sam lokalitet sastoji se od četiri terase različitih nivoa, kojima je pristup moguć samo sa severne strane, kojom je lokalitet povezan sa susednom Malom čukom. Sa zapadne strane centralnog platoa, registrovano je nekoliko manjih, još uvek neistraženih potkapina. Vizuelno, lokalitet izvanredno pokriva čitavu Nišku kotlinu, dok se sa lokaliteta pruža pogled i na poznato arheološko nalazište Bubanj u samom Nišu.

Arheološka istraživanja na lokalitetu Velika humska čuka, sa manjim ili većim prekidima, odvijaju se još od 30-ih godina dvadesetog veka, dok se tekuća istraživanja Arheološkog instituta u Beogradu i Narodnog muzeja u Nišu bez prekida realizuju od 2014. godine. Od posebnog su značajna arheološka istraživanja realizovana tokom 50-ih godina prošlog veka, na osnovu kojih su Milutin i Draga Garašanin definisali arheološku kulturu bakarnog i bronzanog doba ovih prostora – grupu Bubanj-Hum – upravo na osnovu nalaza sa Velike humske čuke i susednog arheološkog lokalieta Bubanj.

Svoj najveći doprinos Velika humska čuka dala je proučavanju perioda ranog bakarnog doba (oko 4500 p.n.e.), sa nekoliko kompletno istraženih stambenih objekata, dok se njen doprinos ogleda i u stratigrafiji samog lokaliteta, koja pokriva sve faze bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba, antičkog i srednjevekovnog perioda