VRANJE – Manastir Prohor Pčinjski, smešten na šumovitim obroncima planine Kozjak, na obali reke Pčinje, podigao je u 11. veku vizantijski car Roman Diogen, u znak zahvalnosti pustinjaku Svetom ocu Prohoru Pčinjskom, koji mu je prorekao da će postati car.

Svetinja je kroz vekove imala veliki istorijski značaj i često je bivala na meti osvajača.

Govori ovako za „Novosti“ igumanija Stefanida, podsećajući da Sveti Prohor Pčinjski potiče iz ovčepoljskog kraja. O pustinjaku se zna da je živeo početkom 11. veka, a još kao mladić otišao je u pustinju, prvo u nagorički kraj, a potom u planinu Kozjak. Jedini čovek, kaže igumanija, koji ga je ikada sreo bio je vizantijski car Roman Četvrti Diogen.

– Da nije došlo do ovog susreta tada budućeg cara i Svetog Prohora verovatno nikada ne bismo ni znali da je postojao jedan takav čovek u ovom kraju. Sveti Prohor je u samoći, ne videvši lice čovečje proveo preko trideset godina. Inače, 11. vek je vreme kada je crkvenost bila tek u začetku i vrlo je neobično da se neko odluči na tako težak podvig. Roman Diogen je kao vojskovođa lovio u Kozjaku i tom prilikom, sledeći ranjenu srnu došao do pećine gde se podvizavao svetitelj – govori nam igumanije Stefanida.

– On mu proreče da će postati car, što se ubrzo i dogodilo. Za vreme Diogenove vladavine Sveti Prohor mu se javlja u snu i kaže: „Ti si zaboravio mene starca“, nakon čega car dolazi u Kozjak i traži pećinu gde su se prvobitno sreli. Posle dužeg vremena nalazi pećinu i ostatke svetog oca, koji se već bio upokojio – pripoveda mati Stefanida.

Diogen tada zaista reši da podigne crkvu u Starom Nagoričanu, ali kada su došli sa namerom da odnesu njegove mošti one su ostale kao prikovane za zemlju. U tome su videli njegovu želju da ostane na tom mestu. Napravljena je mala crkva od rečnog kamena i tu je položeno njegovo telo. Oko 200 godina posle toga, nad tom crkvom je sveti kralj Milutin podigao veću, koju su oslikali poznati slikari njegove kraljevske radionice Mihailo i Evtihije.

Kako podseća naša sagovornica, poslednja faza gradnje manastirske crkve Svetog Prohora je delo komita-četnika, boraca za slobodu od 1903. godine u vreme igumana Vladimira Protića.

Ono o čemu se malo govori, i malo se zna u hiljadugodišnjoj istoriji ove svetinje jeste period poslednjih 100 godina njene istorije.

– Teritoriju koju je oslobodila srpska vojska do 1878. godine i odluke Berlinskog kongresa pripojile su Turskoj, tako da je brojno srpsko stanovništvo na prostoru Stare i Južne Srbije ostalo u Turskoj. To je proizvelo takozavanu Četničku akciju, od 1903. godine, koja je na površinu iznela mnoge uzvišene i velike karaktere našeg naroda. Među njima posebno mesto zauzima iguman manastira Vladimir Protić. Preševskoj kazi Kosovskog vilajeta, sve do 1912. godine pripadao je i manastir Svetog Prohora Pčinjskog. Dok su konzulat u Skoplju, kao i Mitropolija vodili diplomatski rat sa carevinom, dotle se narod na terenu sam organizovao. U žarištu otpora bio je manastir odnosno njegov iguman Protić – priča nam igumanija Stefanida.

Godine 1915. posle povlačenja naše vlade i armija preko Albanije, bugarska okupatorska vojska je došla u manastir i tom prilikom na planini Rujan ubila oca Vladimira Protića i njegovu sabraću jeromonaha Arsenija Nikolića i sveštenika Jovana Popovića.

Otac Vladimir je surovo mučen, odsecani su mu delovi tela i još živ poliven je gasom i zapaljen. Ruka jednog od njih je nađena u stomaku drugog sveštenika. Posle njihovog stradanja, manastir se sporo oporavljao, ali Sveti Prohor je pružao utehu stradalnom narodu ovog kraja – tvrdi igumanija.

Svetinja na krajnjem jugu Srbije privlači veliki broj vernika. U njoj sada živi sestrinstvo od dvadesetak sestara. Njihov život odnosno služenje ovoj svetinji tesno je povezano sa narodom i sudbinom ovog kraja.

_______________________________________

KONACI

KOMPLEKS manastira Svetog Prohora čine jedinstveni konaci koji su, posle Hilandara, najveći u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.

Takozvani Severni konak je podignut daleke 1832. godine, dok je takozvani Vranjski konak sagrađen 1859. sredstvima vranjskih i kumanovskih esnafa.

Konak koji je 2014. godine postradao u požaru, poznat kao Kraljev konak, podigao je kralj Petar 1912. godine, u periodu kada je Srbija vodila oslobodilačke ratove.

On se po stilu razlikuju od ostalih konaka, jer je građen u stilu gradske arhitekture tog vremena, dok su ostale građevine rađene u južnjačkom stilu.

(Kraj)