Za razliku od današnjeg, savremenog, srpskog novinarstva koje je zaglibilo u kalu od cenzure i autocenzure, leskovački novinari koji su živeli skoro pre jednog veka, bukvalno su koristili član iz Ustava ondašnje Jugoslavije da je novinarstvo – slobodno i nezavisno.
Po svedočenjima savremenika, a i po samim fotografijama, može se zaključiti da su novinari zapravo bili gospoda, pametni, oštroumni i vispreni ljudi – intelektualci. Zato i ne čudi što su direktno diktirali važne odluke skupštine opštine, kao naprimer kapitalnu odluku o načinu plaćanja struje ili izgradnju prvog mosta na Veternici.
Pravilo je danas da u informativnom tekstu novinar ne iznosi svoj stav, ne komentariše i ne polemiše, ali pre sto godina nije bilo tako
Veoma oštro su kritikovali i ismejavali negativne pojave ne strahujući od opštinske vlasti ili moćnog kapitala tadašnjih indsustrijalaca u gradu na Veternici, najmoćnijih na Balkanu.
Jedan od najvećih borca za slobodnu reč bio je novinar Jovan V. Jovanović čiji su kritički osvrti 1933. i 1934. godine nosili svaku naslovnu stranu tadašnjih „Nedeljnih novina“.
Jovan V. Jovanović je zapravo predak čuvene porodice Abraš, glavni i odgovorni urednik „Nedeljnih novina“, a kasnije se obreo u politiku i na lokalnim izborima 1938. bio nosilac opozicione liste kao član Zemljoradničke stranke. Leskovačkom muzeju poklonio je zbirku političkih plakata, a posle rata je radio kao profesor i advokat.
On je u svojim tekstovima, čak, zahtevao, sugerisao na opštinske vlasti i političare da učine važne stvari u interesu svojih sugrađana.
Ovaj velikan pisane reči je imao hrabrosti da zaposlenima u opštini kaže: NA POSAO! – ono što danas novinari u Leskovcu ne bi ni pomislili da napišu jer bi bili rastgnuti na društvenim mrežama.
ŽIVOT NOVINARA KOJI JE PRODRMAO LESKOVAC
Jovan Jovanović je rođen u Leskovcu u zanatskoj porodici abadžije Vasilija i Nastasije. U školu je pošao 1912, pohađao je Gimnaziju u Leskovcu i maturirao u Vranju. Studirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu gde je diplomirao 1931, a sudsko-advokatski ispit je položio 1935. godine. Kao pravnik i advokat je stekao reputaciju radeći u Leskovcu, Prištini, Užičkoj Požegi, Lebanu i Vlasotincu.
Rano se uključio u politički život, još 1925, a kao student prava 1929. pristupa Zemljoradničkoj stranci i postaje njen politički prvak. Opredeljuje se za njeno levo krilo i na tom polju u periodu od 1929. do 1938. godine aktivno učestvuje na opštinskim i parlamentarnim izborima. Jedan je od sastavljača čuvene ‘Leskovačke rezolucije’ protiv šestojanuarske diktature kralja Aleksandra Karađorđevića zbog čega je hapšen i proganjan. Nedeljnik leskovački čiji je bio urednik ostaće zabeležen u analima leskovačke kulture. Sa svojim saradnicima, koliko je tad bilo moguće, nije štedio ništa u javnom životu što nije bilo za poštedu.
Za vreme okupacije bio je stalno praćen od strane policije kao „sumnjivi“ intelektualac. Da bi izbegao pretnje i hapšenje krajem 1943. prijavio se za prinudni rad u Nemačkoj. Interniran je u Beču i radio je u fabrici šećera i slada ali samo 6 meseci. Početkom 1944. godine ilegalnim putem, teretnim vozom, vraća se u Leskovac. Osim supruge niko nije znao da se vratio, i krio se u kući u posebnom skrovištu, do 6. septembra 1944. kada je grad bombardovan. Iskoristio je haotično stanje i kao „ranjenik“ umotan u veliki beli čaršav izašao je iz grada i priključio se partizanima Porečja.
Narodna vlast, za koju se borio, nije mu bila naklonjena i kao „moralno politički nepodoban“ dugo nije dobio odobrenje za advokaturu. Borba za tegobni život i njegovi kvaliteti upućuju ga na profesuru i od 15. avgusta 1949. godine postaje profesor prava i političke ekonomije u Trgovačkoj akademiji u Leskovcu. Ovome je prethodila tužba Sreskog javnog tužilaštva Jablanice 28. jula 1949. godine koje je pokrenulo proces protiv Jovana Jovanovića „Zbog uvrede suda i pravosuđa“ i u tom procesu gubi državnu službu. Zbog ovoga morao je da napusti Trgovačku akademiju i pređe u Prištinu gde se bavi advokaturom ali ne za dugo. Po povratku u Leskovac zbog pisanja seljacima molbe za napuštanje seljačke radne zadruge 4. februara 1952. godine osuđen je na kaznu zatvora u trajanju od sedam meseci za „delo nadripisarstva“.
Kao publicista objavljivao je veliki broj radova antropološko-sociološkog, etnografskog, kultorološkog, pravnog i istoriografskog karaktera. O selima Leskovačkog pomoravlja objavio je studije: Leskovačko Porečje, Pusta Reka, Leskovačko Polje i Babička Gora i Donja Jablanica koje predstavljaju vredan doprinos izučavanja stanovništva, naselja, života i rada naroda ovog kraja, veliko blago ilustrovano fotosima.
Ovaj strastveni istraživač rodnog kraja, aktivan političar i hrabar novinar preminuo je 1992. godine u devetoj deceniji.
Pratite JuGmedia portal na društvenim mrežama Facebook, Instagram, TikTok i X (Twitter)!
Budite uvek u toku dešavanja!
Vrlo dug razgovor, u trajanju od 2-3 casova, obavili su 1990. godine Milica Ivanovic, Misko Abras i Nesic Vecko sa Jovanom Jovanovicem.
Eee, vidite li kako je to nekad bilo. Novinari bili intelektualci…